Gdy organizm kontratakuje...

Stan zapalny i występowanie chorób cywilizacyjnych są ze sobą ściśle powiązane. Ta naturalna odpowiedź biologiczna organizmu często wymyka się nam spod kontroli i atakuje nasze komórki oraz zbudowane z nich narządy. To może być zabójcze, bo układ odpornościowy, zamiast nas chronić, zaczyna nas atakować i robi to często w sposób podstępny przez wiele lat.

Zrozumienie jak składniki odżywcze mogą pomóc kontrolować tę drogę jest bardzo ważne dla zachowania pełnego zdrowia. W ciągu ostatnich kilkunastu lat w medycynie zaczęto zwracać uwagę na fundamentalną rolę stanu zapalnego towarzyszącego prawie każdemu procesowi chorobotwórczemu.

Naukowcy oraz medycy zaczęli zmieniać podejście do większości chorób przewlekłych, w tym także tych najcięższych, jak choroby układu sercowo naczyniowego, choroby układu pokarmowego, nerwowego, choroba Alzheimera, cukrzyca, czy otyłość i wiele innych. Teraz traktują je już jak choroby o podłożu zapalnym.

Skąd się wzięła taka reakcja zapalna organizmu?

Odpowiedź jest znaleziona została dzięki rozwojowi badań naukowych, w tym tych, związanych z czynnikami stylu życia.

Nowoczesna produkcja i przetwórstwo żywności oraz zmieniające się nawyki żywieniowe przyczyniają się do występowania niedoborów żywieniowych na poziomie komórkowym. Komórki organizmu nie tylko są niedożywione, ale także narażone na mnóstwo substancji sprzyjających powstawaniu reakcji zapalnych i uwalnianiu cytokin prozapalnych.

Oleje i tłuszcze spożywcze, cukry dodawane do żywności oraz rafinowane węglowodany proste i dodatki do żywności sprzyjają utrzymywaniu stanu zapalnego, który zaburza funkcjonowanie szlaków metabolicznych.

Powstające w organizmie wolne rodniki wpływają na zwiększenie aktywności genów zaangażowanych w wytwarzanie prozapalnych cytokin, takich jak interleukina 6 (IL-6). Aktywują również wiele rodzajów cząsteczek adhezyjnych, wpływających na zmiany krwinek białych. Te z kolei przyczepiają się do różnych komórek i tkanek w organizmie, zaburzając ich normalne, prawidłowe funkcjonowanie. Cząsteczki adhezyjne powinny reagować tylko i wyłącznie z czynnikami infekcyjnymi, koniecznymi do zniszczenia. Jednak, gdy występuje przewlekły stan zapalny cząsteczki te mają zdolność przyczepiania się do wielu komórek i narządów naszego ciała, łącznie z naczyniami krwionośnymi oraz stawami.

Naturalnym antidotum dla wolnych rodników są antyoksydanty takie jak witamina C i E oraz flawonoidy znajdujące się w warzywach, owocach, a także ziołach. Niektóre antyoksydanty wykazują bezpośrednie działanie w stosunku do prozapalnych wolnych rodników obniżając stężenie białka C-reaktywnego we krwi (CRP) (1).

Witamina E

Witamina E jest kluczowym przeciwutleniaczem, chroniącym komórki przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, wspierając zdrowie skóry i wzmacniając układ odpornościowy. Najlepiej przyswajalną formą witaminy E są jej naturalne tokoferole i tokotrienole. Pomaga „wyłączyć” geny zaangażowane w proces zapalny oraz w wytwarzanie cząsteczek adhezyjnych. Badacze wykazali również, że osoby z wysokim poziomem karotenoidów we krwi (beta-karotenem i luteiną) mają najniższe poziomy CRP w porównaniu do całej grupy badanych (2).

Doskonałymi źródłami naturalnej, dobrze przyswajalnej witaminy E są orzechy (szczególnie migdały, orzechy laskowe i ziemne), nasiona (słonecznika, dyni), awokado oraz kiełki pszenicy. Warto również włączyć do diety szpinak, brokuły i paprykę, które choć zawierają mniejsze ilości, to w kontekście zróżnicowanej diety również przyczyniają się do pokrycia zapotrzebowania na tę witaminę. Wybierając te pełnowartościowe produkty, możemy skutecznie korzystać z przeciwutleniających i wspierających zdrowie właściwości witaminy E, jeżeli badanie FARTEST nie wykazało reakcji na te produkty.

Suplementacja 800 IU lub 1200 IU witaminy E dziennie może obniżyć poziom CRP nawet o 30-50%, jak również poziom IL-6 nawet o połowę (3, 4, 5). Pamiętaj jednak, by optymalne dla Ciebie dawkowanie określił Twój lekarz.

Witamina C

Witamina ta jest kolejnym z cennych antyoksydantów wykazujących działanie przeciwzapalne. Witamina C jest silnym przeciwutleniaczem, który odgrywa kluczową rolę w redukcji stanów zapalnych poprzez neutralizację wolnych rodników i wspieranie funkcji układu odpornościowego.

Najlepiej przyswajalną formą witaminy C jest ta pochodząca z naturalnych, nieprzetworzonych źródeł, bogatych w bioflawonoidy, które zwiększają jej absorpcję i efektywność. Do najlepszych źródeł należą świeże owoce i warzywa, zwłaszcza acerola, dzika róża, cytrusy (pomarańcze, cytryny, grejpfruty), jagody (czarne porzeczki, truskawki), papryka (szczególnie czerwona i żółta) oraz natka pietruszki. Regularne spożywanie tych produktów zapewnia optymalny poziom witaminy C i wspiera organizm w walce z procesami zapalnymi.

Zastosowanie diety bogatej w witaminę C może wpłynąć na wyregulowanie wielu podstawowych procesów metabolicznych, w tym także skoków glukozy, które są niezwykle niebezpieczne dla organizmu.

Polifenole

Substancje te zawarte w roślinach od tysięcy lat były wykorzystywane przez uzdrowicieli. Badania wykazują, że niemal wszystkie wykazują właściwości przeciwzapalne. Z tego też powodu tak często poleca się spożywanie dużej ilości warzyw i owoców. Niektóre z nich mogą przyczyniać się do znacznego zmniejszania stanu zapalnego.

Najważniejsze polifenole, ze względu na ich powszechność i udowodnione korzyści, to flawonoidy (obecne m.in. w owocach jagodowych, jabłkach, cebuli, zielonej herbacie), kwasy fenolowe (występujące w kawie, produktach pełnoziarnistych) oraz stilbeny (jak resweratrol w czerwonych winogronach).

Najlepszą przyswajalność często obserwuje się spożywając je w naturalnej formie, w świeżych, nieprzetworzonych produktach roślinnych, co sprzyja synergii z innymi składnikami odżywczymi. Polifenole wykazują silne właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i kardioprotekcyjne, wspierając zdrowie serca, mózgu oraz potencjalnie zmniejszając ryzyko chorób przewlekłych.

Kwasy omega-3 i witamina D3

Kwasy Omega-3: Najważniejsze kwasy omega-3, EPA i DHA, wykazują silne działanie przeciwzapalne poprzez modulowanie produkcji eikozanoidów i cytokin, co jest istotne w profilaktyce i wspomaganiu leczenia wielu chorób przewlekłych. Najlepiej przyswajalną formą tych kwasów są te pochodzące z tłustych ryb morskich (takich jak łosoś, makrela, śledź, sardynki), które zawierają je w postaci trójglicerydów. Regularne spożywanie tych ryb lub wysokiej jakości suplementów oleju rybiego może skutecznie wspierać organizm w redukcji stanów zapalnych i poprawie ogólnego stanu zdrowia.

Witamina D3: Witamina D3 odgrywa istotną rolę w modulacji układu odpornościowego i zmniejszaniu stanu zapalnego poprzez interakcję z receptorami witaminy D na komórkach odpornościowych i regulację produkcji cytokin prozapalnych. Najlepszym i najbardziej naturalnym sposobem na uzyskanie witaminy D3 jest synteza skórna pod wpływem promieniowania UVB, jednak w naszej szerokości geograficznej, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, suplementacja jest często niezbędna. Dobrej jakości suplementy witaminy D3 (cholekalcyferolu) są dobrze przyswajalne i efektywnie podnoszą poziom tej witaminy w organizmie, wspierając jego funkcje przeciwzapalne.

Kwasy omega-3 konkurują z kwasami omega-6 oraz wpływają na zmniejszenie poziomu trzech głównych składowych stanu zapalnego: prostaglandyny E2, interleukiny 1-beta oraz tromboksanu B2 (7).

Spożywanie jednej porcji ryb morskich lub suplementów wykazało znaczny wpływ na zmniejszenie objawów związanych z astmą oraz chorobą Crohn’a (8, 9). Wykazano również pozytywną korelację między spożywaniem kwasu gamma-linolowego a redukcją objawów reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) (10, 11).

Co musisz wiedzieć o białku C-reaktywnym (CRP)?

CRP, czyli białko C-reaktywne, jest markerem stanu zapalnego w organizmie. Dieta bogata w przetworzoną żywność, cukry proste, nasycone i trans tłuszcze (obecne w fast foodach, słodyczach, smażonych potrawach, tłustym mięsie) sprzyja podwyższeniu CRP. Z kolei dieta obfitująca w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, błonnik, zdrowe tłuszcze (omega-3 z ryb, oliwa z oliwek), polifenole (z jagód, zielonej herbaty) oraz przyprawy o działaniu przeciwzapalnym (kurkuma, imbir) może przyczynić się do obniżenia poziomu CRP.

Badania przeprowadzone na Harvard Medical School wykazały, że kobiety, które spożywały duże ilości węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym, takich jak ziemniaki, płatki śniadaniowe, biały chleb, mufiny oraz biały ryż miały podwyższony poziom CRP (12).

Co więcej, wiele badań wykazało również korelację między witaminą E oraz innymi składnikami odżywczymi, a redukcją poziomu CRP w organizmie (13).

Pamiętaj jednak, że nawet produkty uważane za przeciwzapalne, mogą w organizmie wykazującym nadwrażliwość wywoływać stan zapalny. Dlatego warto to sprawdzić wykonując badanie Kod Metaboliczny (FARTEST)

Masz Wpływ

Ponieważ przyczyna powstawania przewlekłego stanu zapalnego leży po stronie nieodpowiedniego odżywiania, bardzo ważne jest, aby zwrócić szczególną uwagę na to, jak się odżywiamy.

Zapewnienie odpowiedniej podaży witamin C, E, kwasów omega-3, flawonoidów oraz innych składników odżywczych wpływa na obniżenie stanu zapalnego chroniąc nas przed rozwojem wielu chorób cywilizacyjnych. To one skracają nasze życie i drastycznie obniżają jego jakość (Quality Of Life).

Pamiętaj, że długość naszego życia bardziej zależy od naszego stylu życia i codziennych wyborów niż od genów, jakie odziedziczyliśmy po przodkach.

Referencje:
1. Challem Jack, The dangers of inflammations. 2005.
2. Kritchevsky SB, et al. Serum carotenoids and markers of inflammation in nonsmokers. Am J Epidemiol 2000; 152:1065-1071.
3. Devaraj S, Jialal I. Alpha tocopherol supplementation decreases serum C-reactive protein and monocyte interleukin-6 levels in normal volunteers and type 2 diabetic patients. Free Rad Biol Med 2000; 29:790-792.
4. Upritchard JE, Sutherland WH, Mann JI. Effect of supplementation with tomato juice, vitamin E and vitamin C on LDL oxidation and products of inflammatory activity in type 2 diabetes. Diabetes Care 2000 Jun; 23(6):733-8.
5. Devaraj S, Jialal I. Alpha tocopherol supplementation decreases serum C-reactive protein and monocyte interleukin-6 levels in normal volunteers and type 2 diabetic patients. Free Radic Biol Med 2000 Oct 15; 29(8):790-2.
6. Kobuchi H, Roy S, Sen CK, et al. Quercetin inhibits inducible ICAM-1 expression in human endothelial cells through the JNK pathway. Am J Physiol 1999; 277(3 Pt 1):C403-11.
7. Prakash C, et al. Decreased systematic thromboxane A2 biosynthesis in normal human subjects fed a salmon-rich diet. Am J Clin Nutr 1994; 60:369-73.
8. Hodge L, et al. Consumption of oily fish and childhood asthma risk. Med J Aust 1996; 164:137-40.
9. Belluzzi A, et al. Effect of an enteric-coated fish-oil preparation on relapses in Crohn’s Disease. New Eng J Med 1996; 334:1557-60.
10. Zurier RB, et al. Gamma-linolenic acid treatment of rheumatoid arthritis: a randomized, placebo-controlled study. Arthritis Rheum 1996; 11:1808-17.
11. Zurier RB, Rossetti RG, Jacobson EW, et al. Gamma-linolenic acid treatment of rheumatoid arthritis. A randomized, placebo-controlled study. Arthritis & Rheumatism 1996; 11:1808-1817.
12. Liu S, et al. Relation between a diet with a high glycemic load and plasma concentrations of high-sensitivity C-reactive protein in middle-aged women. Am J Clin Nutr 2002; 75:492-8.
13. Ridker PM. Inflammation in atherothrombosis: how to use high-sensitivity C-reactive protein (hsCRP) in clinical practice. Am Heart Hosp J 2004 Fall; 2(4 Suppl 1):4-9.