Hormony sterują metabolizmem?

Większość z nas jest przekonana, że przybieranie na wadze wynika wyłącznie ze złej diety i braku ruchu. Nie sposób się nie zgodzić, trzeba jednak mieć świadomość, iż często problem może mieć inne podłoże. Aż 50% Polaków nie wie o tym, że ich układ hormonalny nie pracuje prawidłowo – a co za tym idzie, powoduje poważne choroby, w tym również nadwagę i otyłość.

Dlatego, aby metabolizm funkcjonował prawidłowo potrzebna jest równowaga wszystkich hormonów wydzielanych przez trzustkę, nadnercza, tarczycę oraz jajniki lub jądra. Warto zatem przyjrzeć się dokładnie, jak pracują hormony.

Na co zwrócić uwagę?

• 
  Czy Twoja waga stanęła w miejscu (lub wzrasta) bez względu na to, jak mało jesz i jak dużo ćwiczysz?
• Czy poziom Twojej energii słabnie?
• Czy Twoja skóra przybiera niezdrowy wygląd, pojawiają się wypryski, mimo że okres dojrzewania masz już za sobą? A może pojawiają się zmarszczki, mimo że nie dobijasz jeszcze do czterdziestki?
• Czy właściwie bez powodu miewasz zmienne nastroje?
• Czy przed miesiączką doprowadzasz siebie i wszystkich wokół do szału?
• Czy borykasz się ze zmęczeniem, bez względu na to ile śpisz?
• Czy Twoja waga wciąż się waha?
• Czy chudniesz, a potem przybierasz na wadze dwa razy więcej?

Zobacz, w jaki sposób zaburzenia hormonów mogą się przyczyniać do rozwoju nadwagi i otyłości.

Hormony tarczycy – kontrola metabolizmu

Jeżeli tarczyca pracuje w zwolnionym tempie, zwalnia również metabolizm, a ryzyko otyłości wzrasta. Mimo iż szacuje się, że na problemy z tarczycą cierpi ponad 300 milionów ludzi na świecie, uważa się, że nawet 50% z nich może nie wiedzieć o swojej chorobie [2,4,5].

Przy niskim poziomie hormonów tarczycy nie można odpowiednio ustabilizować stężenia glukozy we krwi, cholesterolu ani masy ciała. Stosowanie odpowiednio dobranej diety i optymalizacja hormonów tarczycy są kluczowe w rozwiązaniu problemu. Jadłospis powinien uwzględniać odpowiednią podaż jodu, selenu, cynku, witaminy A, kwasów omega-3. Nie wolno zapomnieć też o witaminie D – latem zapewnimy jej syntezę poprzez regularną ekspozycję skóry na działanie promieni słonecznych (aż do 90%!). Niektóre pokarmy mogą też wpływać negatywnie na funkcjonowanie omawianego gruczołu. Na przykład gluten – może wywołać autoimmunologiczną chorobę tarczycy. Również produkty sojowe mają powiązania z chorobami tarczycy, chodzi tu szczególnie o produkty przetworzone takie jak parówki i wędliny sojowe, desery czy batony białkowe.

Hormony nadnerczy – niebezpieczeństwo stresu przewlekłego

Stres zwiększa produkcję kortyzolu, podstawowego hormonu stresu. Przewlekle podwyższony kortyzol powoduje podwyższenie poziomu glukozy we krwi oraz cholesterolu, a także stany chorobowe, tj. depresję i otępienie, a także sprzyja gromadzeniu się tkanki tłuszczowej w okolicy brzusznej. Nadmierna ilość kortyzolu jest również przyczyną utraty mięśni, zakłóca wydzielanie hormonów tarczycy i wzrostu, a ponadto, negatywnie wpływa na sen. Wszystko to sprzyja przybieraniu na wadze. Zaburzenia snu pobudzają apetyt i nieopanowane napady głodu słodkich pokarmów. Stres definiuje się jako prawdziwe lub wyobrażone zagrożenie dla naszego organizmu. Ostrym bodźcom stresowym jesteśmy poddawani zawsze i tego nie da się uniknąć. Nie chodzi tu jednak o wpływ stresu, który przychodzi i odchodzi. Najbardziej groźny dla naszego zdrowia jest nieprzerwany stres, który narasta, częściowo przez nasze nastawienie. Skutki stresu są kształtowane przez nasze nastawienie i przekonania. Możemy nauczyć się tym sterować. Nie powinniście wierzyć w każdą „czarną” myśl, która przychodzi Wam do głowy!

Hormony płciowe – mężczyzna staje się kobietą a kobieta mężczyzną

Zaburzenia funkcjonowania hormonów płciowych mogą powodować u kobiet owłosienie skóry twarzy i ciała, a także łysienie na głowie. Pojawia się także trądzik i nieregularne miesiączki. Problem może stanowić też insulinooporność współistniejąca z zespołem policystycznych jajników, który prowadzi do niepłodności i otyłości.

Problemy hormonalne u mężczyzn prowadzą do obniżenia poziomu testosteronu, które skutkuje zmniejszeniem masy mięśniowej i zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej na brzuchu. Często pod wpływem takiej nierównowagi mężczyzna upodabnia się do kobiety – namiar tkanki tłuszczowej podwyższa poziom estrogenu, co objawia się bardziej miękką skórą, powiększeniem piersi, utratą owłosienia na nogach, rękach i klatce piersiowej, utratą masy mięśniowej, obniżeniem popędu płciowego oraz problemami z erekcją.

Nierównowaga hormonów płciowych to problem niedoboru składników odżywczych wywołany nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi i środowiskiem. Chodzi tu przede wszystkim o ksenoestrogeny – związki chemiczne, które wykazują zdolność interakcji z układem hormonalnym i modulowania jego czynności w sposób charakterystyczny dla estrogenów. Upowszechnienie leków opartych na estrogenach (np. tabletka antykoncepcyjna) i rozwój przemysłu chemicznego (niektóre herbicydy i pestycydy) skutkują uwalnianiem do środowiska znacznych ilości tych substancji. Podejrzewane są one o wywoływanie skutków ubocznych wśród ssaków – zaburzeń płodności, niewykształcania cech męskich i inne skutki uboczne – zwłaszcza wśród fauny żyjącej w wodach morskich i śródlądowych [1,3,6].

Cukier i insulinoporność

Kiedy nasz codzienny jadłospis składa się z dużej ilości szybko wchłanianych cukrów, płynnych kalorii (soki, napoje witaminowe, napoje gazowane), rafinowanych węglowodanów (chleb, makarony, ryż) nasze komórki powoli stają się oporne na działanie insuliny, a zatem potrzebują jej coraz więcej, aby utrzymać w normie stężenie glukozy we krwi. Ten problem nazywa się insulinoopornością. Wysokie stężenie insuliny jest pierwszym objawem choroby, niestety wielu lekarzy tego nie bada. Problem ten pojawia się nawet na wiele lat przed pojawieniem się objawów cukrzycy typu 2. Gdy ten stan się pogarsza, organizm zaczyna tracić mięśnie, przybierać na wadze, ulega procesom zapalnym, zaczyna się starzeć. Wysoki poziom insuliny każe organizmowi gromadzić tkankę tłuszczową w okolicy brzusznej. Wzrost insuliny prowadzi też do zwiększenia procesów zapalnych i stresu oksydacyjnego, nadciśnienia tętniczego, wysokiego cholesterolu i trójglicerydów, niepłodności, wzrostu ryzyka zachorowania na raka, chorobę Alzheimera i depresję.

Brak równowagi hormonalnej wynika z interakcji naszych genów ze środowiskiem. Aby skutecznie sobie pomóc musimy skupić się na przyczynach problemu takich jak: niewłaściwe żywienie, stres, toksyny, zarazki i alergeny, które zaburzają pracę organizmu. Dzięki odpowiednio zaplanowanemu postępowaniu, przy współpracy z dietetykiem i lekarzem, problem ze zrzuceniem kilogramów, a także wiele innych chorób może być zażegnanych.

Bibliografia

1. Allsopp, M., Santillo, D., Johnston, P.: Poisoning the future; Impacts of endocrine disrupting chemicals on wildlife and human health (ang.). Greenpeace, 1997. [dostęp 2010-12-01].
2. Canaris GJ, Manowitz NR, Mayor G et al. The Colorado thyroid disease prevalence study. Arch Intern Med. 2000; 160:526-34.
3. K. Czupryńska, M. Marchlewicz, B. Wiszniewska: Wpływ ksenoestrogenów na męski układ płciowy. Postępy Biologii Komórki.
4. Khan A, Muzaffar M, Khan A et al. Thyroid Disorders, Etiology and Prevalence. J Med Sci. 2002; 2:89-94.
5. Thyroid Foundation of Canada. About thyroid disease. Available at: http://www.thyroid.ca/thyroid_disease.php. Last accessed March 2015.
6. J. Toppari, JC. Larsen, P. Christiansen, A. Giwercman i inni. Male reproductive health and environmental xenoestrogens. „Environ Health Perspect”. 104 Suppl 4, s. 741–803, 1996