Cała prawda o glutenie

Gluten jest jednym z najczęstszych (po mleku) alergenów pokarmowych. Wykazano, że aż 10–25% osób cierpiących na alergię ma objawy uczulenia na to białko, które występuje w pszenicy, jęczmieniu i życie oraz w ziarnach zbóż, będących pochodnymi pszenicy, takich jak kamut, orkisz i pszenżyto (niektórzy eksperci zalecają pacjentom uczulonym na ten składnik unikanie również owsa, z uwagi na jego potencjalne zanieczyszczenie glutenem).
[clearboth]
[notice align=”right”]
Ratunkiem dla osób wrażliwych na gluten jest dieta bezglutenowa. Powinni ją stosować zarówno chorzy na celiakię, jak i zmagający się z alergią na ten składnik.
[/notice]

Choroba trzewna

Celiakia, inaczej choroba trzewna, to immunologiczna choroba o podłożu genetycznym, charakteryzująca się trwałą nietolerancją glutenu. Jest ona coraz większym problemem zdrowotnym – eksperci szacują, że cierpi na nią około 1% populacji. Celiakia może doprowadzić do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego i do zaniku kosmków jelitowych. To z kolei może uniemożliwić wchłanianie istotnych składników odżywczych i doprowadzić do szeregu zaburzeń metabolicznych.
[notice]
Badania opublikowane w „Journal of the American Medical Association” wykazały, że osoby cierpiące na celiakię lub alergię na gluten częściej umierają z powodu nowotworów oraz chorób układu krążenia.
[/notice]

Wśród objawów celiakii wymienia się:

Uwaga! Celiakia może przebiegać także przy niewielkim nasileniu objawów, a nawet bezobjawowo.

Alergia na gluten

Wrażliwość na gluten nie zawsze oznacza pełnoobjawową celiakię, niekiedy przybiera ona jedynie postać alergii. Podczas gdy choroba trzewna trwa całe życie, alergia na gluten może być czasowa, nie oznacza to jednak, że można ją ignorować. Również w tym przypadku konieczne jest zastosowanie diety bezglutenowej, dzięki której można zregenerować śluzówkę jelita cienkiego i na nowo włączyć do diety pszenicę.

Objawy nietolerancji glutenu to m.in.

Jak sprawdzić czy masz celiakię?

Zacznij od badania krwi, które wykrywa przeciwciała związane z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną. Jeżeli wynik badania okaże się pozytywny, lekarz zleci wykonanie biopsji w celu potwierdzenia stanu zapalnego w błonie śluzowej jelita cienkiego.

A co jeśli to nie celiakia jest przyczyną dolegliwości?

Jeżeli nie stwierdzono celiakii, ale dokuczają Ci objawy typowe dla tej choroby, m.in. problemy z trawieniem, niedobory żelaza i innych składników pokarmowych, migreny, częste stany zapalne, infekcje, choroby przewlekłe, powinieneś wykonać test na opóźnioną alergię pokarmową, który bada reakcje alergiczne zarówno na różne rodzaje zbóż, jak i na sam gluten. Badania laboratoryjne mają bardzo duże znaczenie w diagnostyce alergii pokarmowej. Pozytywny wynik testu świadczy o reakcji alergicznej na białka zbóż i wymusza wprowadzenie diety bezglutenowej (pod okiem specjalisty).

Ryzyko związane ze stosowaniem diety bezglutenowej

Choć gluten sam w sobie nie oferuje szczególnych korzyści żywieniowych, to zawierające go pełnoziarniste produkty spożywcze są również bogate w witaminy i minerały, takie jak witaminy z grupy B i żelazo, a także błonnik pokarmowy. Badania pokazują, że jako część zdrowej diety mogą pomóc obniżyć ryzyko chorób serca, cukrzycy typu 2 i niektórych form raka.

Całkowita eliminacja glutenu – a więc także wszechobecnej w diecie pszenicy – wymaga przyjęcia zupełnie nowego sposobu żywienia i rezygnacji z takich produktów, jak większość pieczywa, krakersy, płatki śniadaniowe, makarony konwencjonalne, wyroby piekarskie oraz szeroka gama przetworzonej żywności produkowanej z niewielkim dodatkiem glutenu.

Niestety, jak twierdzi dyrektor Celiac Disease Center na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku dr Peter Green

[clearboth]

Z podobnym ryzykiem trzeba liczyć się na diecie bezglutenowej – ostrzega przed tym wydany już w 2005 roku raport Amerykańskiego Towarzystwa Dietetycznego, z którego wynika, że bezglutenowe produkty posiadają niską wartość odżywczą, są ubogie między innymi w witaminy z grupy B, wapń, żelazo, cynk, magnez i błonnik pokarmowy.

Aby uniknąć zagrożenia związanego z dietą bezglutenową, zwłaszcza w przypadku jej nieumiejętnego planowania i suplementowania, należy zwrócić się do specjalisty – dietetyka klinicznego – który ułoży racjonalną dietę dostarczającą wszelkich niezbędnych składników odżywczych.

Dokonywanie mądrych wyborów na diecie bezglutenowej

Obecnie osoby z chorobą trzewną mają dużo większy wybór bezglutenowych produktów spożywczych. Niestety, nie wszystkie wprowadzane na rynek produkty są zdrowe. Niektóre są bogate w tłuszcze nasycone lub cholesterol, inne z kolei mogą dostarczać dużo kalorii, przy niskiej zawartości składników odżywczych.

Podstawą zdrowej diety bezglutenowej, podobnie jak każdej innej diety, powinny być naturalne pokarmy. Osoby cierpiące na celiakię bezpiecznie mogą sięgać po chude mięso i ryby, owoce, warzywa, rośliny strączkowe oraz nasiona. Nie zaszkodzą im także ziarna pozbawione glutenu, takie jak quinoa, szarłat, kukurydza, proso i amarantus. Z ziaren tych produkuje się obecnie coraz więcej artykułów spożywczych, począwszy od pieczywa i płatków śniadaniowych po makarony.

Naukowcy nieustannie prowadzą badania kliniczne nad lekami, które mogłyby pomóc złagodzić przebieg celiakii. Chcą wynaleźć także szczepionkę chroniącą przed tym schorzeniem. Prognozy nie są jednak zbyt optymistyczne. Zdaniem ekspertów, nawet jeśli uda się zrealizować te zamierzenia, najprawdopodobniej choroby i tak nie będzie można całkowicie wyleczyć. Nowe farmaceutyki mogą za to pomóc zmniejszać szkody zaistniałe w organizmie w okresie zaostrzenia choroby, wynikającego często z nieprzestrzegania diety bezglutenowej. A ponieważ osoby z celiakią nadal będą musiały eliminować z diety produkty z pszenicy, niezwykle istotna wydaje się edukacja dietetyczna, która zmniejszy ryzyko niedoborów pokarmowych związanych z dietą bezglutenową.
[notice]
Jeśli zmagasz się z dolegliwościami, które mogą wskazywać na celiakię lub nietolerancję glutenu, wykonaj test i poradź się specjalisty. Dietę bezglutenową powinieneś stosować pod opieką dietetyka lub lekarza.
[/notice]