Czy czeka nas rewolucja w odżywianiu? Wszystko wskazuje na to, że tak! W ostatniej dekadzie nastąpił znaczący rozwój
nutrigenomiki, czyli nauki łączącej wiedzę o żywności i żywieniu z biologią molekularną. Dzięki temu dostępne są już badania materiału genetycznego, które pomogą wskazać najlepszy sposób odżywiania, odpowiedni dla genomu konkretnej osoby. Oznacza to, że już niedługo każdy z nas będzie miał możliwość poznania produktów, które są dla nas najbardziej odpowiednie i dowiedzenia się… co tak naprawdę lubią nasze geny.
Nowa dziedzina nauki
Nutrigenomika jest szybko rozwijającą się dziedziną nauki, zajmującą się badaniem zależności między żywieniem, a genomem oraz indywidualną odpowiedzią na składniki
diety w obrębie genomu. Naukowcy już od ponad 25 lat poznają wpływy niektórych substancji odżywczych na ekspresję genów i rozwój chorób. Nutrigenomika pozwala zrozumieć, jak odżywianie wpływa na metabolizm, a przez to na ogólną homeostazę organizmu.
[framed_box bgColor=”#E0FFFD”]Genom jest zbiorem wszystkich genów, mieszczących się w 23 parach chromosomów, w których zapisana jest informacja na temat naszych wyjątkowych cech fizycznych i psychicznych, a także osobniczej skłonności do pewnych chorób. Na przestrzeni całego życia pod wpływem wielu czynników geny ulegają niebezpiecznym uszkodzeniom, które to uszkodzenia uaktywniają zapisane w genach choroby.
[/framed_box]
Skąd wiemy, że jedzenie ma wpływ na geny?
Naukowcy holenderscy i amerykańscy od lat śledzili stan zdrowia ludzi, których ciężarne matki narażone były na głód w czasie zimy 1944/1945 roku w zachodniej Holandii. Wyniki ich doświadczenia wykazały, iż u ludzi, których organizm niedożywiony był w życiu płodowym częściej występują różnorakie schorzenia, np. cukrzyca typu drugiego. Zaobserwowano również trzykrotnie większe prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wieńcowej. W jaki jednak sposób organizm ludzki „pamięta” głód po sześćdziesięciu latach?
Naukowcy są przekonani, że jest to zapisane w genach. Nie zmieniają się jednak same geny, nie dochodzi w nich do mutacji, tak jak dzieje się to na przykład w chorobach nowotworowych. Niesprzyjające czynniki środowiskowe powodują, że geny mogą zmieniać swoją aktywność. Choć rodzimy się z pewnym zestawem genów, to, w jaki sposób będą one pracować nie jest w żaden sposób przesądzone. Mogą być uaktywnione lub uciszone przez różne czynniki, w tym właśnie sposób odżywiania. To nie same geny przesądzają o przyszłym zdrowiu, ale raczej znaczenie ma to, jak zostaną one uaktywnione. Dane z „Holenderskiej Zimy Głodu” tylko potwierdzają ten fakt. Okazało się, że niedożywienie matki ma epigenetyczny wpływ na życie i funkcjonowanie dalszych pokoleń. Wpływ środowiska w życiu płodowym jest w stanie zmienić genom na całe życie.
Kolejnym przykładem przytaczanym przez zwolenników nutrigenomiki jest laktoza, dwucukier występujący mleku. Europejczycy przez tysiące lat hodowali bydło mleczne, a co za tym idzie spożywali duże ilości produktów nabiałowych. W związku z tym rozprzestrzenił się wariant genetyczny, umożliwiający nawet dorosłym mieszkańcom trawienie cukru mlecznego. Z kolei znacząca większość Azjatów ma ogromne problemy trawienne po spożyciu nabiału, w tym biegunkę i nudności.
Dieta ma wpływ na każdy etap ekspresji genów
Żywność ma wpływ na metabolizm całego organizmu. Składniki pokarmowe mogą wpływać pośrednio lub bezpośrednio na nasz genom, zmieniać ekspresję genów, zwiększać bądź zmniejszać ryzyko rozwoju
chorób. Żywność zmienia reaktywność genów, bo zawiera dla nich docelowe cząsteczki bioaktywnych składników. Każdy z nas ma unikalną sekwencję genów, które reagują w różny sposób na te same bodźce.
Te same produkty spożywcze nie są równie zdrowe dla każdego człowieka. To czy dana osoba toleruje kurczaka, gruszki, fasolkę czy też nie, może być uwarunkowane genetycznie. Nasz organizm może lepiej wykorzystywać energię z węglowodanów lub z tłuszczy. Flawonoidy, czyli przeciwutleniacze występujące naturalnie w żywności, mogą działać ochronnie z różną siłą u poszczególnych osób. Tak samo sód – u jednych może podwyższać ciśnienie krwi, u drugich już niekoniecznie.
[framed_box bgColor=”#E0FFFD”]Oddziaływania gen-składnik odżywczy, są skomplikowane i mają miejsce na trzech płaszczyznach: bezpośrednie oddziaływanie, epigenetyczne oddziaływanie, zmian genetycznych. Wszystkie te mechanizmy mogą powodować zmiany w metabolizmie organizmu i zmiany przyswajania składników odżywczych.
[/framed_box]
Nowe podejście do żywienia: personalizacja diety
[framed_box bgColor=”#E0FFFD”]Nadrzędnym celem badań nutrigenomicznych jest stworzenie spersonalizowanej, prozdrowotnej diety. Osobnicza zmienność genetyczna, to kluczowy czynnik decydujący o różnicach w zapotrzebowaniu na składniki odżywcze. Kluczowym więc będzie dopasowanie przyjmowanego pożywienia do indywidualnego genomu, aby poprzez odżywianie mieć wpływ na przywrócenie zdrowia, zwiększenie poziomu energii, czy zapewnienie dobrego samopoczucia.
[/framed_box]
To, co jemy reguluje nasz metabolizm, a po uwzględnieniu naszego indywidualnego genotypu możemy wpływać na tę regulację. Dzięki poznaniu indywidualnego profilu genetycznego będzie możliwe ustalenie optymalnej ilości przyjmowanych składników odżywczych, tak, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych i w najbardziej efektywny sposób wykorzystać nasze pożywienie. Nasz sposób odżywiania nie powinien być zatem przypadkowy, lecz uwzględniać nasze indywidualne uwarunkowania genetyczne, być dopasowany do nas niczym ubranie.
