Obalamy mity dotyczące starzenia się

Seniorzy są zwykle postrzegani jako jednorodne grupy społeczne, które praktycznie są bezużyteczne dla swoich rodzin i społeczności lokalnych, a nawet takowym przeszkadzają.

Pomimo wzrostu świadomości na temat starzenia się, większość magazynów i stacji telewizyjnych nadal błędnie przedstawia istotę procesu starzenia. Z kolei czasopisma i portale medyczne ciągle poruszają ten temat w kontekście osłabienia fizycznego, niedołęstwa, nieporadności i demencji. Nic więc dziwnego, iż boimy się mówić i myśleć o nieuniknionym procesie starzenia się, który nie musi wcale oznaczać utraty zdrowia fizycznego i psychicznego oraz braku samodzielności. W rzeczywistości badania wskazują na wręcz odwrotny efekt. W znacznej mierze to od nas zależy, co zrobimy z naszą „starością”. Aby była kwitnąca musimy nad nią cały czas pracować. Warto przyjrzeć się ludziom cieszącym się życiem długim i pełnym wigoru, ponieważ mogą oni służyć za modele normalnego, fizjologicznego starzenia się, obalając przy tym błędne mity.

MIT 1 – Kiedy się starzejemy, dziecinniejemy

Wielu z nas na widok starej, niedołężnej osoby nie jest w stanie wyobrazić sobie siebie samego w tym okresie. Tak na prawdę nie zastanawiamy się nad swoją starością. Często bowiem spotykamy się z wykreowanym obrazem seniora jako osoby zapominalskiej, rozkojarzonej, roszczeniowej, dziwnie się zachowującej, a wręcz nieznośnej i nieusłuchanej jak małe dziecko.Dobra wiadomość jest taka, że niektórym zaburzeniom umysłowym związanym z wiekiem można zapobiec, a nawet je cofnąć.
[clearboth]
Kiedy naukowcy z Tufts University analizując szereg badań naukowych zauważyli, że niedobór pewnych witamin odpowiedzialny jest za wystąpienie wielu objawów związanych ze starzeniem się.

[note align=”right” width=”250″]
Podobnie jak witaminy są niezbędne dla prawidłowego rozwoju systemu nerwowego u dzieci, tak i są niezbędne do normalnego funkcjonowania układu nerwowego osoby dorosłej.
[/note]

Na przykład: niski poziom kwasu foliowego u osób starszych może spowodować kłopoty z pamięcią, drażliwość, a nawet depresję. Niedobór witaminy B6, składnika potrzebnego do produkcji wielu neuroprzekaźników, może prowadzić do neuropatii obwodowej (choroba układu nerwowego, w której odczuwane jest drętwienie i mrowienie kończyn).

Niedobór witaminy B12 biorącej udział w tworzeniu otoczki mielinowej komórki nerwowej, może być odpowiedzialny za zaburzenia nastrojów czy występowanie urojeń. Powszechnie uważa się, iż to uboga dieta doprowadza do wystąpienia niedoborów witamin i składników odżywczych, które mogą dotyczyć pozornie zdrowej starszej osoby. Warto zatem zainwestować w bogatą w minerały i witaminy dietę, by móc długo cieszyć się sprawnością nie tylko fizyczną, ale i psychiczną . A przy tym dobrze się bawić!(1).

MIT 2 – Starość oznacza utratę wszystkich zębów

Jeśli nie obawiasz się utarty pamięci w wieku starszym być może obawiasz się utarty zębów. Paradontoza lub późne stadium choroby dziąseł jest główną przyczyną utraty zębów w wieku dorosłym. Choroba ta zaczyna się od zapalenia dziąseł, gdzie zmienia się ich kolor na czerwony, zaczynają one puchnąć i krwawić. Najlepszym rozwiązaniem na uniknięcie tej dolegliwości jest zachowanie ich dobrego stanu, a tym samym unikanie stosowania sztucznej szczęki.
[clearboth]
Dzisiejsze pokolenie osób starszych znacznie rzadziej dotyka ten problem niż ich dziadków choć choroby jamy ustnej nadal pozostają szeroko rozpowszechnione. The New England Elders Dental Study wykazał początki rozwoju chorób przyzębia u ponad ¾ z 1150 badanych osób. U części z nich powodem był brak właściwej edukacji ze strony lekarzy oraz brak opieki stomatologicznej (2). A tak na prawdę jedynie właściwa higiena jamy ustnej oraz regularne czyszczenie zębów przeprowadzane przez dentystę jest zazwyczaj w pełni wystarczające do uniknięcia stanu zapalnego jamy ustnej.
[notice]
Innym niedrogim sposobem zapobiegania a przynajmniej zahamowania rozwoju choroby przyzębia jest właściwe przechowywanie i odpowiednio częsta wymiana szczoteczki do zębów.
[/notice]
Choć większość z nas trzyma ją w łazience nie jest to jednak zalecane miejsce. Łazienka jest najbardziej zanieczyszczonym miejscem w domu. Osoby zdrowe powinny co 2 tygodnie zmieniać szczoteczkę na nową ,a osoby z chorobami ogólnoustrojowymi znacznie częściej. Każdy powinien używać nowej szczoteczki do zębów, gdy choruje, gdy czuje się lepiej, czyli zdrowieje, a także wtedy kiedy w pełni już odzyskał siły czyli wyzdrowiał (3). Wreszcie ważnym aspektem zarówno dla zdrowia zębów jaki i całego organizmu jest odporność. Stwierdzono, że osłabiony układ odpornościowy związany jest z szybkim rozwojem chorób przyzębia. Grupa badawcza Midwestern odkryła, iż palenie tytoniu, które zakłóca prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, także wpływa na rozwój paradontozy (4). Inne zachowania, takie jak: złe nawyki żywieniowe, stres oraz inne czynniki osłabiające układ odpornościowy teoretycznie także przyczyniają się do rozwoju chorób przyzębia.

MIT 3 – Im jesteśmy starsi, tym jesteśmy bardziej schorowani

To prawda, iż starzejąc się zmienia się nasza fizjologia. Ale starość nie musi wiązać się tylko z wiecznym zmęczeniem i osłabieniem. Ważnym elementem pozostania w dobrej kondycji, również w późnych latach swego życia, jest utrzymanie układu odpornościowego w szczytowej jego formie. Starzenie się jest na ogół związane ze spadkiem odporności, a tym samy zwiększeniem prawdopodobieństwa występowania chorób, zwłaszcza układu oddechowego. Jednak John Hopkins profesor Chandra odkrył, że kiedy najwyraźniej zdrowe starsze osoby przez rok przyjmowały składniki odżywcze w postaci suplementów ich układ immunologiczny znacznie poprawił się. Odpowiedź układu odpornościowego była na tyle znacząca, iż osoby ze stosowaną suplementacją w porównaniu z próba kontrolną (osoby ze stosowanym placebo) przechodziły znacznie rzadziej infekcje, a okres przyjmowanych antybiotyków był znacznie krótszy.

Należy zauważyć, iż efekty te zostały osiągnięte przy optymalnej dawce suplementacyjnej. Zbyt duże dawki niektórych witamin mogą wręcz osłabić działanie układu odpornościowego! (5). Nie tylko dbając o układ immunologiczny, dietę i aktywność fizyczną można uniknąć wielu schorzeń wieku starszego. Istnieją dowody, że palenie tytoniu i niskie spożycie witaminy C, E i beta-karotenu przyczyniają się do zaćmy (6).
[clearboth]
Dr Dean Ornish udowodnił, iż stosowanie diety niskotłuszczowej wegetariańskiej, nie palenie tytoniu, umiarkowana aktywność fizyczna oraz radzenie sobie ze stresem może cofnąć rozwój choroby miażdżycowej naczyń wieńcowych. Należy pamiętać, że nieleczona miażdżyca pozostaje w fazie rozwoju (7). Wielu chorób przewlekłych można uniknąć poprzez zmianę stylu życia. Suplementacja wapnem i magnezem może być stosowana u osób z nadciśnieniem tętniczym. Dodatkowo zaleca się im produkty o wysokiej zawartości potasu (warzywa i owoce), ograniczenie soli i utrzymanie należnej masy ciała. Utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi u tych pacjentów zmniejsza ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Najlepsze wyniki zdrowotne w przypadku cukrzycy osób dorosłych osiąga się poprzez stosowanie właściwej diety, czyli ograniczenie cukrów prostych, odpowiednią podaż błonnika pokarmowego i suplementację chromem (8). Szacuje się, że połowa wszystkich typów chorób nowotworowych jest związana ze sposobem odżywiania. To wyjaśnia dlaczego mniejsza podaż tłuszczu i większa ilość owoców, warzyw, błonnika, witaminy A, B6, C i E oraz cynku i selenu w diecie odgrywa istotną rolę w profilaktyce przeciwnowotworowej (9).

MIT 4 – Zmiana stylu życia na starość w niczym nam już nie pomoże

Błędne jest myślenie, iż w pewnym wieku nie opłaca się zmieniać swojego stylu życia. Jeśli stosujesz takie usprawiedliwienie chcąc zachować swoje stare przyzwyczajenia najwyższy czas to zmienić. Oczywiste jest, iż najlepiej żyć tak zdrowo jak to możliwe i pozostać tak młodym na ile jest to możliwe. Ale dla tych którzy mają już swoje złote lata jest jeszcze nadzieja. Dwa najtrudniejsze przyzwyczajenia, które ciężko jest zmienić to palenie i siedzący tryb życia. Tylko że zarzucenie ich przynosi ogromne korzyści zdrowotne. W 1990 roku Antonio Novell, ówczesny naczelny lekarz oświadczył, iż nawet ci ludzie, którzy rzucili palenie w starszym wieku mogą cieszyć się dłuższym i zdrowszym życiem w porównaniu z osobami, które nadal palą (10). Chociaż częstość palenia papierosów wraz z wiekiem zmniejsza się, ci którzy nadal pozostają przy tym nałogu powinni zdawać sobie sprawę z licznych zalet rzucenia palenia. W zaledwie 20 min ciśnienie krwi , tętno oraz temperatura ciała wraca do normy. Osiem godzin później poziom tlenu we krwi wzrasta. Po 1 dniu szanse wystąpienia zawału zaczynają maleć. W ciągu pięciu lat ryzyko nowotworu płuc spada o połowę a w ciągu następnych pięciu lat jego prawdopodobieństwo wystąpienia jest porównywalne jak u osoby niepalącej (11). Wszystkie te zmiany są obserwowane w organizmie niezależnie od wieku, kiedy rzuciłeś palenie.
[notice]
Za fizyczne osłabienie w wieku starczym nie można tylko winić procesu starzenia się.
[/notice]
Wpływ na to ma także bark aktywności fizycznej. Regularne ćwiczenia nie tylko zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych, ale również mogą zapobiegać przedwczesnym zgonom. Ci, którzy zaczynają ćwiczyć dopiero w późniejszym okresie życia mogą opóźnić lub nawet odwrócić degenerację niektórych narządów. Aktywność fizyczna pozwala wzmocnić serce, mięśnie, poprawia nastrój oraz zmniejsza ilość złamań kończyn przy upadku. Sama aktywność fizyczna najprawdopodobniej nie wydłuży naszego życia ale z pewnością poprawi jego jakość (12,13).

MIT 5 – Jak długo utrzymamy nawyki żywieniowe, które stosowaliśmy w młodości, tak długo pozostaniemy zdrowi

Być może jednym z największych błędów dotyczących dobrego stanu zdrowia jest przekonanie, że potrzeby żywieniowe organizmu nie zmieniają się wraz z wiekiem. Podobnie jak dzieci i młodzież mają inne wymagania żywieniowe niż dorośli, taki i osoby starsze mają inne potrzeby niż osoby młodsze. Eksperci nadal kłócą się czy i w jaki sposób dieta powinna się zmieniać wraz z wiekiem. Szacuje się, iż do 40% w pełni samodzielnych osób starszych odżywia się nieprawidłowo. Istnieje wiele czynników wpływających na ten fakt. Przewlekłe choroby psychiczne oraz fizyczne zależą od stanu odżywienia osoby starszej. Różne leki mogą wpłynąć negatywnie na dostępność niektórych składników odżywczych lub zmniejszyć apetyt.

Osoby starsze, które mieszkają samotnie mogą czuć się odizolowane od reszty społeczeństwa i nie są zainteresowane jedzeniem. Ale nawet jeśli osoby starsze są zdrowe zmienia się ich metabolizm. Spada ilość kwasu żołądkowego co w pewnym stopniu zaburza wchłanianie niektórych składników odżywczych. Wiele osób starszych odczuwa szybciej uczucie najedzenia ze względu na większą wrażliwość peptydu sytości – cholecystokininy. Wraz z wiekiem tłumiony jest ośrodek głodu, co wpływa na zmniejszenie łaknienia. Przypuszcza się, że w sędziwym wieku kubki smakowe nie odczytują już smaku słonego i słodkiego, które to najczęściej doprowadzają nas do stołu (14).
Starzenie się jest procesem nieuniknionym, ale zły stan zdrowia już nie. Regularne ćwiczenia, odpowiednia dieta oraz szczęście w loterii genowej pozwolą zestarzeć się z gracą i dobrym zdrowiem.

Referencje:

1. Rosenberg IH, Miller JW. Nutritional factors in physical and cognitive functions of elderly people. American Journal of Clinical Nutrition 1992;55:1237S-43S.
2. Douglass CW et al. Oral health status of the elderly. New England Journal of Gerontology 1993;48(2):M39-M46.
3. Glass RT. The infected toothbrush, the infected denture, and transmission of disease: a review. Compendium of Continuing Education in Dentistry. 1992;13(8):592-9.
4. MacFarlane GD, Herzberg MC, Wolff LF, Hardie NA. Refractory periodontitis associated with abnormal polymorphonuclear leukocyte phagocytosis and cigarette smoking. Journal of Periodontology 1992;63(11):908-13.
5. Chandra RK. Effect of vitamin and trace-element supplementation on immune responses and infection in elderly subjects. The Lancet 1992;340:1124-27.
6. Harding JJ. Cigarette smoking and risk of cataracts (letter). Journal of the American Medical Association 1993;269(6):747.
7. Ornish D et al. Can lifestyle changes reverse coronary heart disease? The Lancet 1990;336:129-133.
8. Johnson K, Kligman E. Preventive nutrition: disease-specific dietary interventions for older adults. Geriatrics 1992;47(11):39-49.
9. Leis HP. The relationship of diet to cancer, cardiovascular disease and longevity. Internal Surgery 1991;76:1-5.
10. Novello AC. Surgeon General’s report on the health benefits of smoking cessation. Public Health Reports 1990;105(6):545-48.
11. Timmreck TC, Randolph F. Smoking cessation: clinical steps to improve compliance. Geriatrics 1993;48(4):63-70.
12. Shephard RJ. Exercise and aging: extending independence in older adults. Geriatrics 1993;48(5):61-64.
13. Rooney EM. Exercise for older patients: why it’s worth your effort. Geriatrics 1993;48(11):68-77.
14. Silver AJ. The malnourished older patient: when and how to intervene. Geriatrics 1993;48(7):70-74.