Opóźniona alergia pokarmowa a układ odpornościowy
Pokarmy, to największe wyzwanie antygeniczne, jakie stoi przed układem odpornościowym. Funkcjonowanie organizmu przebiega prawidłowo, jeżeli charakteryzuje się on pełną sprawnością wszystkich narządów, prawidłowym metabolizmem, a układ odpornościowy nie jest przeciążony.
Osłabienie w jednym lub kilku z wymienionych obszarów, może wywołać reakcje alergiczne na pokarm tak, jakby był on ciałem obcym.
Pacjent z licznymi symptomami, które pozornie nie mają związku ze sobą, odwiedza różnych lekarzy w nadziei na zdiagnozowanie. Jeżeli reakcja na alergen rozwija się kilka godzin lub dni, trudno jest stwierdzić zależność pomiędzy przyjmowanym pokarmem a symptomami. Uczenie się rozpoznawania i zarządzania alergiami pokarmowymi może przynieść nieocenione rezultaty w diagnozowaniu i leczeniu takich pacjentów.
Układ odpornościowy
Układ odpornościowy, nazywany również układem immunologicznym, wystawiany jest ciągle na działanie wielu czynników. Jego zasadniczym zadaniem jest ochrona człowieka przed wieloma czynnikami chorobotwórczymi, do których zaliczamy obce białka, bakterie, wirusy, pasożyty. Rozpoznaje on również i eliminuje inne czynniki obce dla poszczególnych organów, eliminując antygeny niezgodne z własnymi, np. komórki przeszczepione, które nie są całkowicie zgodne z własnymi antygenami, lub komórki nowotworowe. W sytuacji uposledzenia układu odpornosciowego zdarza się, że organizm pacjenta reaguje nieprawidłowo, atakując własne komórki – wywołując tzw. choroby z autoagresji. Coraz częściej obserwuje się, że układ odpornościowy jest upośledzony.
Istnieją różnego rodzaju niedobory odpornościowe, mogące być wynikiem wielu czynników: genetycznych, środowiskowych, niewłasciwego odzyiania, niedożywienia, alkoholizmu, zatrucia lub starzenia się organizmu. Taki nadwrażliwy układ odpornościowy reaguje nadmiernie na substancje, które nieszkodliwe u osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym i nie wywołują żadnej reakcji immunologicznej.
[notice]
Taką niewłaściwą reakcję, w wyniku której układ odpornościowy zamiast chronić przed chorobą sam ją wywołuje, nazywamy nadwrażliwością a potocznie w wielu przypadkach alergią, chociaż klasycznie pojmowana alergia stanowi jedynie mały wycinek tych schorzeń.
[/notice]
Układ immunologiczny składa się z narządów, naczyń limfatycznych, limfocytów i innych komórek biorących udział w reakcjach odpornościowych. Do narządów układu immunologicznego należą: grasica, szpik kostny, śledziona, migdałki, wyrostek robaczkowy, układ limfatyczny i rozproszone w różnych częściach organizmu węzły i grudki chłonne. Do najważniejszych komórek układu immunologicznego należą:
- Limfocyty B – dojrzewają w szpiku kostnym. Ich zasadniczym zadaniem jest produkcja przeciwciał. Dochodzi do tego pod wpływem ich kontaktu z antygenami. W wyniku wielu zdarzeń powstają plazmocyty produkujące przeciwciała.
- Limfocyty T – stanowią również niejednorodną grupę. W podstawowym ich podziale na grupy wyróżniamy limfocyty T pomocnicze (Th) i limfocyty supresorowe / cytotoksyczne (Ts / Tc). Makrofagi – powstają w tkankach z monocytów.
- Makrofagi należą do komórek żernych i głównym ich zadaniem jest wchłanianie i wewnątrzkomórkowe niszczenie obcych cząstek np. bakterii. Proces ten nazywamy fagocytozą.
- Granulocyty – są zróżnicowaną grupą spełniającą istotną rolę w zakażeniach. Mają zdolność do fagocytozy i wywierania bezpośredniego efektu bójczego. Najwcześniejszymi i najliczniejszymi granulocytami są granulocyty obojętnochłonne (neutrofile). Spełniają one jedną z podstawowych ról w zwalczaniu zakażeń bakteryjnych. Innymi grupami są granulocyty zasadochłonne (bazofile) oraz granulocyty kwasochłonne (eozynofile).
- Komórki tuczne – mają ogromne znaczenie w reakcjach alergicznych. Występują dwie subpopulacje komórek tucznych: tkankowe i błon śluzowych. Różnią się one składem enzymów zawartych w wewnątrzkomórkowych ziarnach gromadzących mediatory reakcji zapalnych. Różni je również reakcja na różne leki stosowane w leczeniu różnych schorzeń, po procesie aktywacji komórek tucznych znajdujących się w oskrzelach, przewodzie pokarmowym czy skórze.
- Komórki dendrytyczne – występują prawie we wszystkich tkankach organizmu. Spełniają bardzo ważną rolę w łańcuchu reakcji immunologicznych, prezentując antygeny limfocytom T.
- Przeciwciała – nazywamy je również immunoglobulinami. Zasadnicze grupy przeciwciał: IgA, IgG, IgM, IgE, IgD, produkowane są przez plazmocyty. W procesach nadwrażliwości najważniejsza rola przypada przeciwciałom IgE.
- Cytokiny – wykonują bardzo wiele różnorodnych zadań w funkcjonowaniu układu immunologicznego. Obecnie znamy kilkadziesiąt cytokin o udokumentowanej aktywności. Powszechnie znaną grupą są np. interferony: α wydzielany przez limfocyty B i makrofagi, ß przez fibroblasty i komórki śródbłonka, γ przez limfocyty Th1. Inną grupą intensywnie badanych cytokin są interleukiny spełniające bardzo istotne role w regulacjach mechanizmów immunologicznych i procesów zapalnych.
Układ immunologiczny przewodu pokarmowego
Przewód pokarmowy jest miejscem gdzie nasz organizm styka się bezpośrednio ze środowiskiem zewnętrznym. W warunkach prawidłowych układ immunologiczny wytwarza w ustroju stan tolerancji na spożywane pokarmy. Powszechnie uważa się, że jest to zdolność do wygaszania odpowiedzi immunologicznej na antygeny, których olbrzymi wachlarz zawarty jest na spożywanych pokarmach. Jest to zasługą sprawnie działającego układu immunologicznego jelit zawartego w tkance limfatycznej związanej z przewodem pokarmowym (G A L T, Gut associated lymphoid tissue). W tym fragmencie układu immunologicznego człowieka znajduje się aż ¾ komórek wytwarzających w organizmie przeciwciała. Bardzo istotnym dla określenia roli GALT w nadwrażliwości jest stwierdzenie, że spożycie pokarmu uczulającego może nie wywołać objawów alergii ze strony przewodu pokarmowego, ale może wyzwalać objawy alergii ze strony innych narządów np..: skóra, układ oddechowy i dotyczyć jednego lub wielu narządów. Generalnie więc immunotolerancji ze strony GALT nie zawsze towarzyszy immunotolerancja ze strony innych narządów lub układów.
