Fitoterapia – lecznicza moc natury

Gdy czujemy się zestresowani sięgamy po melisę, bolące gardło płuczemy szałwią, na dolegliwości trawienne pijemy napar z mięty. W ten sposób stosujemy fitoterapię, czyli wykorzystujemy rośliny w celach leczniczych.

Jeszcze do niedawna rośliny były głównym środkiem leczniczym w różnego rodzaju dolegliwościach. Postęp w medycynie i farmacji zawsze był z nimi związany. Za kolebkę wiedzy lekarskiej uważany jest starożytny Egipt. Źródłem wiedzy o stanie lecznictwa egipskiego są napisy i rysunki zachowane na budowlach, odnalezione na papirusach oraz dzieła starożytnych pisarzy: Herodota i Pliniusza Starszego. Ziołolecznictwem zajmowali się kapłani. Przy świątyniach uprawiano rośliny lecznicze, a leki były sporządzane w specjalnych komnatach, według ściśle ustalonych przepisów. Przełomowej zmiany w dziejach ziołolecznictwa dokonał Paracelsus, który uważał, że Bóg dał ludziom lek na każdą chorobę i aby ułatwić im szukanie, dodał odpowiednie znaki zewnętrzne. W związku z tym Paracelsus ordynował rośliny o liściach nerkowatych na choroby nerek, surowce żółte na żółtaczkę, a makówki na bóle głowy. Opracowywał też metody przetwarzania surowców roślinnych tak, aby wydobyć z nich to, co dziś nazwalibyśmy substancją aktywną. Z tego względu uważa się go za ojca medycyny nowożytnej. Niewątpliwie wyizolowanie morfiny z opium na początki XIX wieku i związane z tym odkrywanie innych czynników aktywnych zapoczątkowały w XX wieku nieustające prace nad coraz lepszymi lekami syntetycznymi. Spowodowało to zepchnięcie fitoterapii na drugi plan.

Pojawienie się patentów i wielkich firm farmaceutycznych stało się jednym z głównych powodów porzucenia leków pochodzenia naturalnego, których nie da się opatentować. W efekcie pomimo iż fitoterapia jest jedną z najbardziej praktycznych dziedzin medycyny, jest odsuwana na bok a jej stosowanie jest ograniczone dla tych ludzi, którzy stawiają na leczenie naturalne, działające na człowieka holistycznie, czyli leczy całego człowieka zgodnie z prawami natury. Syntetyczne leki niejednokrotnie jedynie łagodzą objawy, nie lecząc choroby i często mają szereg skutków ubocznych.

Lecznicze działanie ziół wykorzystuje występowanie w nich takich związków jak: azuleny, garbniki, saponiny, pektyny, związki flawonowe i śluzowe. W zależności od rodzaju można je przyrządzać w różnej postaci: napary, nalewki, syropy, soki, maceraty, olejki.

Aby zaprezentować temat leczniczego działania roślin stworzyliśmy mini przewodnik. Oczywiście nie wyczerpuje on tematu, ale przybliży zainteresowanym działanie kilku najbardziej popularnych i być może zachęci do zainteresowania się tą dziedziną.

 

NA UKŁAD TRAWIENNY

W związku ze współczesną dietą, zaburzenia trawienne są dziś na porządku dziennym. Nie regularne, nie zrównoważone posiłki i stres powodują, że cierpimy na wzdęcia, niestrawność, zgagę i zaparcia.

ANYŻ

Jest środkiem ograniczającym tworzenie się gazów i ułatwiającym ich wydalanie. Działa tez rozkurczowo dając ulgę przy niestrawności, wzdęciach, kolkach jelitowych. Może być stosowany nawet u dzieci. Zapobiega też nie świeżemu oddechowi, jest środkiem wykrztuśnym i antyseptycznym. Zwiększa wydzielanie mleka u matek karmiących i reguluje cykl menstruacyjny.

KOPER WŁOSKI

Działa dokładnie jak opisany wyżej anyż.

Jak stosować?

Mieszanka na trawienie: zmieszać w równych częściach koper, anyż, oraz melisę. Wsypać łyżeczkę mieszanki do filiżanki i zalać gorącą wodą. Ostawić na 10 minut i przecedzić. Pić 3 filiżanki dziennie po posiłkach.

MIĘTA PIEPRZOWA

Usprawnia trawienie tłuszczów, wpływa na zwiększenie wydzielania żółci. Ma również działanie wiatropędne i rozkurczowe. Ma też działanie uspokajające. Olejek eteryczny wykorzystuje się do wykonywania inhalacji – zmniejsza przekrwienie błon śluzowych.

Uwaga!

Jej stosowanie nie jest wskazane w przypadku niedrożności żółciowej. Przy kamicy żółciowej należy skonsultować się ze specjalistą.

PAPAJA

Roślina ta zawiera enzymy proteolityczne (papaina), które pomagają strawić białka. Stosuje się ją przy problemach z wydzielaniem soków żołądkowych lub gdy zjedliśmy zbyt obfity posiłek. Ma też działanie przeciw pasożytnicze, zwiększa odporność organizmu. Stosowana zewnętrznie, pomaga zredukować miejscowy cellulit, przyspiesza też gojenie ran i urazów skórnych.

Jak stosować?

W sprzedaży jest herbatka z liści papai, można przyjmować też wyciąg w kapsułkach.

RUMIANEK

Działa tonizująco na układ trawienny. Łagodzi nerwowe zaburzenie trawienia, objawiające się bólem brzucha i skurczami jelit. Pomaga zatrzymać biegunkę, łagodzi mdłości, zapobiega wymiotom. Jest wskazany przy zaburzeniach wydzielania żółci, niestrawności i zatruciach pokarmowych. Jest doskonałym zwieńczeniem tłustego posiłku, zmniejsza uczucie ciężkości w żołądku, zapobiega zgromadzeniu się gazów i wzdęciom. Dodatkowo łagodzi napięcie nerwowe i wycisza. Może łagodzić nerwicową migrenę i rozdrażnienie. Zmniejsza bóle menstruacyjne. Ma też działanie przeciwzapalne i łagodzące, dlatego stosowany zewnętrznie łagodzi podrażnienia skórne, wypryski i ukąszenia.

Jak stosować?

Herbatka wspomagająca układ pokarmowy: w równych częściach zmieszać rumianek, melisę, miętę, walerianę oraz kminek. Przygotować herbatkę z 1 łyżeczki mieszanki i pić bezpośrednio po posiłkach.

 

NA WATROBĘ

Istnieją rośliny, które pomagają usuwać z organizmu nadmiar substancji toksycznych przez wątrobę.

CYKORIA

Spożywana przed posiłkami, zarówno świeża jak i suszony korzeń wzmaga apetyt u dzieci i dorosłych i tonizuje układ trawienny. Dzięki intybinie (substancji nadającej gorzki smak), liście cykorii mają działanie żółciopędne, usprawniając trawienie tłuszczy. Cykoria zalecana jest osobom cierpiącym na tzw. leniwą wątrobę i ciężkie niestrawności. Ma też lekkie działanie przeczyszczające oraz moczopędne.

Jak stosować?

Wywar na trawienie: gotować przez 5 minut 2 łyżeczki korzenia w filiżance wody. Nastepnie odstawić na 10 minut i odcedzić. Można pić do 3 filiżanek dziennie.

MNISZEK LEKARSKI

Wzmaga produkcję żółci i ułatwia opróżnianie się pęcherzyka żółciowego. Dodatkowo pobudza apetyt, ułatwia trawienie i działa lekko przeczyszczająco, zapobiegając powstawaniu zaparć. Świeże liście lub 2-3 łyżki świeżego soku przed jedzeniem sprawią, że mniszek zadziała moczopędnie i oczyszczająco, zapobiegnie retencji wody i pozwoli pozbyć się kryształków szczawianu wapnia, będących przyczyną powstawania kamieni nerkowych.

OSTROPEST PLAMISTY

Jest skutecznym środkiem leczenia i ochrony wątroby, dzięki zawartości substancji zwanej sylimaryną. Ma ona zdolność do regeneracji uszkodzonych przez toksyny komórek wątroby. Stanowi dobry środek chroniący wątrobę przed skutkami błędów żywieniowych, nadużycia leków lub alkoholu.

Uwaga!

W przypadku kamicy żółciowej stosowanie powyższych ziół należy skonsultować ze specjalistą.

 

NA ODPORNOŚĆ

By zapobiegać zimowym infekcjom, wspomagać proces rekonwalescencji, wzmocnić organizm dziecka lub osoby starszej – zamiast łykać witaminę C lub stosować leki, wystarczy skorzystać z mocy roślin.

CZOSNEK

Można śmiało powiedzieć, że czosnek to remedium na niemal wszystko. Posiada bardzo liczne właściwości korzystne dla zdrowia. Działa moczopędnie, oczyszczająco, antyseptycznie, antybiotycznie. Nie tylko zwalcza infekcję, ale również pobudza naturalna tarczę obronną organizmu w przeciwieństwie do antybiotyków, które jedynie gaszą pożar, pozostawiając spustoszenie. To znaczy, że niszczą naszą naturalną odporność, drastycznie zaburzając skład mikroflory jelitowej.

Ja stosować?

By skorzystać z jego zalet, wystarczy włączyć go do codziennej diety. Wystarczy 1-2 ząbki dziennie, by czerpać korzyści zdrowotne. Zdecydowanie skuteczniejszy jest w postaci surowej. Jedynie dla osób o wrażliwym żołądku może się okazać ciężkostrawny. Można go stosować również w kapsułkach.

JEŻÓWKA WĄSKOLISTNA (Echinacea)

Jeżówka silnie pobudza działanie układu immunologicznego. Jeszcze szczególnie wskazana w zapobieganiu i leczeniu infekcji dróg oddechowych, przeziębień i grypy. Jest również stosowana jako lek uzupełniający by zmniejszyć niepożądane skutki chemioterapii przeciwnowotworowej, ponieważ ułatwia uwalnianie toksyn z organizmu. Usprawnia też gojenie ran i poparzeń.

Jak stosować?

Napar: wsypać do filiżanki wrzątku pół łyżeczki suszu, odstawić na 10 minut i przecedzić. Podczas infekcji pić nawet kilka razy dziennie.

ROKITNIK ZWYCZAJNY

Rewitalizuje i wzmacnia organizm. Ze względu na zawartość witaminy C ma działanie tonizujące, poprawiające odporność, usprawniające rekonwalescencję. Dodatkowo ułatwia trawienie i działa przeciwbiegunkowo. Zarówno jagody, jak i olej, dzięki zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych i przeciwutleniaczy są w stanie zmniejszyć wysoki poziom cholesterolu w organizmie.

VILCACORA

Jej właściwości przeciwzapalne są wykorzystywane do leczenia chorób reumatycznych i innych bolesnych dolegliwości związanych ze stanem zapalnym. Bywa wykorzystana w terapii nowotworowej, w celu wzmocnienia odporności organizmu i zmniejszenia skutków ubocznych organizmu.

Jak stosować?

Napar: 30g suchej rośliny i pół litra wody, gotować przez 15-20 minut i odstawić na 5 minut. Roztwór przecedzić i pić 60 ml co 14 godziny, najlepiej po posiłku.

CZYSTEK

Walczy z drobnoustrojami, niszczy bakterie i grzyby, odmładza, działa przeciw boreliozie, pomaga zadbać o higienę jamy ustnej i może zmieniać zapach wydzielin ciała.

Jak stosować?

Wystarczy jedną łyżeczkę zioła zalać gorącą wodą (po zagotowaniu, najlepiej odczekać 2‒3 minuty) i parzyć pod przykryciem przez mniej więcej sześć minut. Tę samą porcję można zalewać wielokrotnie.

 

Jak już wspomniano, powyżej znajduje się jedynie próbka wiedzy na temat leczniczego działania roślin. Można by jeszcze długo wymieniać rośliny wpływające na uspokojenie czy pobudzenie, na układ krążenia, rozrodczy, na drogi oddechowe, nerki, na skórę, oczy i jamę ustną. Kiedy już rozumiemy ogromną, leczniczą moc ziół miejmy też na uwadze, iż stosowane w nieodpowiedni sposób mogą mieć działanie niepożądane. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży i osób mocno schorowanych. Wówczas zawsze należy skonsultować zastosowanie ziół z lekarzem lub dietetykiem klinicznym.