Co to jest Hormonalna Terapia Zastępcza (HTZ)?

Istnieją różne terapie i sposoby radzenia sobie z menopauzą. Jedną z obecnie najpopularniejszych i zyskujących największe uznanie w świecie medycyny jest Hormonalna terapia zastępcza w skrócie zwana HTZ.

Czym jest HTZ?

Hormonalna terapia zastępcza polega na podawaniu niewielkich dawek estrogenu (estrogeny to grupa żeńskich hormonów płciowych, które m.in. poprawiają metabolizm tłuszczów, chronią przed chorobami układu krążenia oraz osteoporozą), w postaci tabletek, plastrów, kremów dopochwowych lub też zastrzyków. Dodatkowo, aby zniwelować skutki uboczne równolegle lub też naprzemiennie podaje się progesteron – żeński hormon płciowy, wydzielany przez jajniki.

Kiedy ją stosować?

Panuje zgodna opinia, że korzyści i potencjalne ryzyko HTZ zależą w dużym stopniu od wieku kobiety i czasu od menopauzy do rozpoczęcia terapii. Niezbędna jest indywidualizacja HTZ, obejmująca rodzaj terapii, dawkę estrogenu, drogę podawania obu składników i czas stosowania, w zależności od wieku kobiety oraz obecności czynników ryzyka choroby wieńcowej serca, zakrzepicy żylnej, udaru mózgu i raka piersi, biorąca jednocześnie pod uwagę priorytety kobiety i wpływ na jakość jej życia.

Optymalny termin włączenia hormonalnej terapii zastępczej jest wśród specjalistów wciąż tematem dyskusji. Dominuje jednak pogląd, że HTZ należy wprowadzić niezwłocznie po wystąpieniu wskazań, czyli gdy tylko pojawią się kliniczne objawy niedoboru estrogenów.

1. Uderzenia gorąca i pocenie, zaburzenia snu, bóle kostne i stawowe, drażliwość, nagłe zmiany nastrojów, mniejsze zainteresowanie seksem.
2. W przypadku objawów atrofii (atrofia to objawy zanikowe układu moczowo-płciowego) – głównie występowania suchości pochwy i stanów zapalnych – bezpieczną metodą z wyboru, niezależnie od wieku kobiety, jest miejscowa niskodawkowa terapia estrogenowa.
3. Zaburzenia w obrębie układu kostnego – osteoporoza lub osteopenia (ewentualnie duże ryzyko ich wystąpienia). Hormonalna terapia zastępcza nie tylko poprawia gęstość masy kostnej, ale znacznie zmniejsza ryzyko złamań osteoporotycznych we wszystkich lokalizacjach, w tym również w obrębie szyjki kości udowej. Nawet ultra niskie dawki mogą być stosowane w profilaktyce osteoporozy.
4. Przedwczesna menopauza (przed 40 rokiem życia) oraz wczesna (przed 45 rokiem życia), w tym – również przypadki w których operacyjnie usunięto jajniki, np. z powodu nowotworu.

Dekadę po publikacji pierwszych wyników Women’s Health Initiative (WHI) eksperci medyczni nadal prowadzą dyskusję nad interpretacją jego szczegółowych wyników oraz bilansem potencjalnych korzyści oraz ryzyka hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) u kobiet po menopauzie. Świat medycyny jednak powoli wycofuje się z jej stosowania, gdyż istnieje ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i udaru niedokrwiennego, zależne od drogi podania hormonów, wieku i wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI). Ponad, ta terapia przyczynia się do wzrostu ryzyka m.in. raka piersi. Trwają badania nad zrozumieniem tego zjawiska. Bilans korzyści i ryzyka HTZ jest ciężki do oceniania, szczególnie dla kobiet, które nie radzą sobie z objawami menopauzy. Należy jednak pamiętać, że możemy zmniejszyć ich nasilenie odpowiednim żywieniem.

Bibliografia

1. Bińkowska M., Jakiel G., Hormonalna terapia zastępcza 11 lat po Women’s Health Initiative –kiedy i jakich korzyści się spodziewać? Przegląd Menopauzalny 1: 1–4, 2013.
2. Skałba P., Hormonalna terapia zastępcza, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.